Odpowiedzialność przełożonego za bhp
Osoba kierująca pracownikami to, poza pracodawcą, zależnie od struktury organizacyjnej firmy, także dyrektor (biura, zakładu), kierownik (działu, wydziału, sekcji itp.), mistrz i brygadzista, a nawet szeregowy pracownik doraźnie wyznaczony przez przełożonego do wykonania określonego zadania przy pomocy innych pracowników.
Zarówno pracodawcy, którzy zwłaszcza w małych firmach bezpośrednio kierują pracownikami, jak i osoby kierujące pracownikami w imieniu pracodawców, mają obowiązek (a więc ponoszą za to odpowiedzialność) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bhp. Chodzi tu głównie o respektowanie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), gdzie zostały określone wymagania dotyczące m.in. pomieszczeń i procesów pracy, oświetlenia, ogrzewania i wentylacji, bezpiecznej obsługi maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych, transportu wewnętrznego i magazynowania, zwalczania hałasu i innych zagrożeń oraz wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. W tym obowiązku mieści się także przestrzeganie wymagań określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. Nr 62, poz. 287)
Wielokrotnie w przepisach jest mowa o konieczności wymagania, aby pracownicy przestrzegali przepisów oraz zasad bhp. Uzasadnienie takiej konieczności jest oczywiste, ale trzeba zwrócić uwagę, że w praktyce dosyć często można spotkać się z tolerowaniem przez kierowników przypadków nieprzestrzegania przepisów bhp przez ich podwładnych. Nie wystarczy przy tym, że od czasu do czasu kierownik przypomni pracownikom o obowiązku stosowania się do przepisów i zasad bhp. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtował się pogląd, że samo wydanie nakazu pracowania zgodnie z przepisami bhp lub zakazu stosowania niewłaściwych metod pracy nie jest wystarczający, jeżeli kierownik zapomina o dopilnowaniu, aby te nakazy i zakazy były przestrzegane. Bywa też, że sami kierownicy nie przestrzegają przepisów bhp, zapominając, że jest to ich ustawowy obowiązek.
Na ogół kierownik ma (powinien mieć) większą świadomość skutków nieprzestrzegania przepisów, co daje podstawę do surowszej odpowiedzialności za niereagowanie i dopuszczanie możliwości zaistnienia wypadku przy pracy. Osoba kierująca pracownikami ma obowiązek organizowania stanowisk pracy zgodnie z przepisami bhp. Identycznie sformułowany obowiązek odnosi się do pracodawców. Jest jednak pewna różnica w wypełnianiu tego obowiązku przez pracodawcę i kierownika. Warto pamiętać, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za organizację stanowisk pracy w całej firmie, natomiast kierownik odpowiada tylko za przydzielony mu odcinek pracy.
Pracownik kierujący innymi pracownikami również jest zobowiązany do stałego czuwania nad tym, żeby praca podległych mu pracowników była realizowana zgodnie z przepisami i zasadami bhp. Wynika to z samej istoty funkcji kierowniczej, co oznacza, że dla uznania odpowiedzialności takiego pracownika nie jest konieczny np. dodatkowy zakres obowiązków dotyczący wymagania od innych przestrzegania obowiązków wynikających z przepisów i zasad bhp. Także naruszenie przez pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym przepisów (lub zasad) bhp, zwłaszcza w sposób prowadzący do zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, jest przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę.
Kierujący pracą, w razie stwierdzenia poważniejszych naruszeń przepisów bhp przez pracowników powinien wyciągać wobec nich konsekwencje służbowe, a jeżeli nie jest pracodawcą – odpowiedni wniosek skierować do pracodawcy. Przestrzeganie przepisów i zasad bhp stanowi podstawowy obowiązek pracownika, którego naruszenie bez wątpienia wyczerpuje pojęcie „ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych” i może być podstawą do ukarania nie tylko w ramach odpowiedzialności porządkowej, lecz nawet rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
