Ochrona pracy kobiet na nowych zasadach
Przepisy prawa pracy, w tym bhp, z uwagi na właściwości fizyczne kobiet oraz ich rolę macierzyńską, otaczają kobiety szczególną ochroną. Ochrona ta, przejawia się ograniczeniami dotyczącymi zmiany warunków pracy oraz rozwiązywania stosunku pracy kobiet w ciąży, zatrudniania ich w porze nocnej, godzinach nadliczbowych czy poza stałym miejscem pracy. Istotnym elementem tej ochrony, zapewniającym pracownicy niedopuszczenie do nadmiernego lub szkodliwego dla jej zdrowia wysiłku, jest zakaz zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla ich zdrowia.
W myśl art. 176 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p., nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Szczegółowy wykaz tych prac został określony w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu pracy szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia kobiet. Większość z wymienionych w nim prac, a raczej ograniczeń w ich wykonywaniu przez kobiety, dotyczy kobiet w ciąży, bądź karmiących piersią, ale nie tylko ich (prac związanych z określonym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów nie powinny wykonywać żadne kobiety).
Oczywiście trzeba w tym miejscu dodać, że w istniejącym stanie prawnym zakaz zatrudniania kobiet wymienionych w powyższym rozporządzeniu ma charakter bezwzględny, a co za tym idzie – pracodawca nawet za zgodą pracującej nie może powierzyć jej wymienionej tam pracy. Wiele jednak wskazuje, że wkrótce to się zmieni, bowiem przygotowana przez Radę Ministrów nowelizacja przepisów k.p. oraz omawianego rozporządzenia, ma uzależnić dopuszczalność zatrudniania kobiet w ciąży lub karmiących dziecko piersią przy pracach uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla ich zdrowia, wymienionych w wykazie, nie tyle od samego faktu, że są w nim zawarte, ale od wyników oceny ryzyka zawodowego dokonanej przez pracodawcę lub zaświadczenia lekarskiego. Zakaz zatrudniania będzie obowiązywał dopiero wtedy, gdy dostosowanie warunków pracy lub czasu pracy do wymagań wynikających z wykazu lub orzeczenia lekarskiego nie będzie możliwe.
Powyższa zmiana związana jest z zarzutami Komisji Europejskiej, która uznała, że obecnie obowiązujące przepisy za niezgodne z postanowieniami dyrektywy 2002/73/WE zmieniającej dyrektywę Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy. Zdaniem Komisji Europejskiej, z obecnego brzmienia przepisów wynika, że odnoszą się one do wszystkich kobiet, a nie tylko do kobiet w ciąży i karmiących piersią, co stanowi przeszkodę w zapewnieniu równouprawnienia płci, szczególnie w zakresie dostępu do zatrudnienia. Stąd też Rada Ministrów przygotowała projekty nowelizacji k.p. oraz przedmiotowego rozporządzenia.
Oprócz kluczowej zmiany, która ma wyeliminować obowiązującą zasadę bezwzględnego zakazu zatrudniania kobiet przy pracach wymienionych w przepisach rozporządzenia, jego nowa treść dopuści zatrudnienie kobiet pod ziemią, we wszystkich kopalniach. Ponadto, prawne regulacje prac związanych z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów (m.in. dopuszczalne wartości masy przenoszonych przedmiotów), zostaną przeniesione do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych, co z pewności usystematyzuje to zagadnienie.
Sporym zaskoczeniem może być również całkowite pominięcie zakazu pracy kobiet w ciąży przy komputerze (obecnie zakaz ten obowiązuje przy pracy powyżej 4 godzin dziennie). Autorzy projektu uzasadniają to tym, że istniejący obowiązek stosowania przerw po każdej godzinie pracy, wynikający z przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, nie stwarza konieczności utrzymywania takiego zakazu. Poza tym – jak twierdzą autorzy projektu – regulacja zabraniająca zatrudniania kobiet w ciąży przy pracach w pozycji wymuszonej (a praca przy komputerze, zwłaszcza wykonywana przez kobietę w ciąży, za taką jest uznawana) zostaje utrzymana.
